Deprem kuşağında bulunan ülkemiz için betonarme yapıların bünyesinde taşıdığı büyük riskler yadsınamaz. Bu sebeple insanların yuvalarında huzurlu ve güvenli olarak barınabilmeleri için hafif çelik yapılar sağlamlığı ile ön plana çıkmaktadır. 100 yıllık yapı ömrü ile çok uzun yıllar güvenli barınma olanağı sunar. Bununla birlikte hafif çelik yapılar ekonomik olması ve kısa sürede tamamlanması göz önünde bulundurulduğunda en uygun yapı çözümü olarak karşımıza çıkmaktadır.
Evler yüzyıllardır ahşaptan yapılmıştır. Yaşlı ağaçlar iyi bir yapı malzemesidir. Bununla birlikte, azalan yaşlı ağaç arzı ve çevresel kaygılar kalitenin düşmesine neden olmuştur. Bununla birlikte geleneksel betonarme yapıların beraberinde getirdiği bazı dezavantajlar yeni bir yapı malzemesine ihtiyaç duyulmasına yol açmıştır. Böylece, konut ve hafif ticari inşaat projeleri için en iyi ve en uygun alternatif yapı malzemesi olarak Hafif Çelik Yapılar ön plana çıkmıştır. Hafif çelik yapı sistemleri geleneksel zaman alan inşaat yöntemlerine alternatif olarak çıkmış birçok avantajı bünyesinde barındıran bir inşaat yöntemidir. Bu inşaat yöntemini kullanan bitmiş ürünler diğer binalarla aynı görünse de, duvar panelleri aynı olmayan kaya gibi sağlam bir yapıyı gizler.
Özellikle Kanada, ABD gibi Kuzey Amerika ve bazı Avrupa ülkelerinde yaygın olarak üretilen hafif çelik yapılar ülkemizde de kullanılmaktadır.
Kent dışı alanlarda, yazlık amaçlı ve hafta sonu villa tarzı bağımsız yapı üretimlerinde görülmekle beraber, son dönemde 2 katı geçmeyen eğitim, sağlık, ticari fonksiyonlu yapılar da hafif çelik malzemeyle üretilmektedir. İstenirse, daha ağır çelik yapı elemanlarıyla desteklenmek suretiyle 3-4 kat yapılmaları mümkündür.
Çelik evlerin kullanım süreleri en az 50 yıl olmakla beraber, doğru kullanım ve bakımla daha uzun yıllar (takriben 80 yıl) kullanılabilirler. Yapım maliyetleri, 2022 yılı rakamlarıyla ortalama 4 bin TL/m2 civarında olmakla beraber, yükselen inşaat maliyetleri oranında doğal olarak artış göstermiştir.
Bugün itibarıyla fiyatlar, yapının özellikleri ve büyüklüğüne göre 8-10 bin TL/m2’lere kadar ulaşmaktadır. Ruhsat harçları, ilave işlere ait giderler vb. ayrıca hesaplanmakta olup, uzman yapım firmaları kaba inşaat tesliminden anahtar teslime kadar ayrı kategorilerde fiyatlar sunmaktadır.
Hafif çelik yapıların depreme karşı performansları çok üst düzeydedir. Bunun sebeplerini şöyle sıralamak mümkündür:
Ülkemizde hafif çelik kullanımı çok eski değildir. Bu sebeple sistem, yeterince tanınmamakta ve uygulama alanları kısıtlı kalmaktadır. Hafif çelik yapı imalatı ve kullanımı özellikle 1999 yılı depremlerinden sonra yapı sektöründe tanınmaya ve gelişmeye başlamıştır. Avrupa’nın birçok ülkesinde, Kanada ve Amerika’da yaygın biçimde kullanılan çelik binaların, deprem ülkesi olan ülkemizde yeterince talep görmeyip, uygulama alanı bulamayışı önemli bir kayıptır. Hâl böyleyken, Kahramanmaraş ve çevresinde meydana gelen büyük depremler sonrasında uygulamaların önemli ölçüde artacağı kanaatindeyim.
Büyük depremler neticesinde, konvansiyonel ağır betonarme karkas sistemler dışında farklı yapı sistemlerine ihtiyaç duyulduğu çok net biçimde ortaya çıkmıştır. Zaman ve yüksek güvenlik talebinin çok önemli olduğu bu süreçte, hafif çelik binalar da bu yapı sistemlerinden birisidir.
Deprem bölgelerinin uygun alanlarında; iki katlı hafif çelik yapılar dışında, klasik çelik ve betonarme takviyesiyle 3-4 katlı konut, eğitim, sağlık, ticaret amaçlı kompozit yapılar da üretilmesi mümkündür. Bu çerçevede, zaman, ekonomi, uygulama kolaylığı ve güvenlik problemlerini aşmak daha kolay bir hâle gelecek; uygulamalar eski imar dokusuyla bütünleştirilerek, şehirlerin daha farklı ve düzenli modellemeleri karşımıza çıkacaktır.
Bütün bunların yapılabilmesi için, alternatif yapı sistemleri hakkında farkındalığın arttırılması; üretim, uygulama ve kullanım kolaylıklarının sağlanması gerekmektedir.
